วารสารสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย
Journal of the Psychiatrist Association of Thailand
ISSN: 0125-6985
บรรณาธิการ มาโนช หล่อตระกูล
Editor: Manote Lotrakul, M.D.

นายแพทย์ เกษม ตันติผลาชีวะ

นายกสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย

 ระหว่างวันที่ 12-13 ตุลาคม 2543 ผมได้รับเชิญให้ไปประชุมและเป็นวิทยากร ในการประชุม World Federation for Mental Health Southeast Asian Regional Conference ที่กรุงมะนิลา สาธารณรัฐฟิลิปปินส์ โดยเจ้าภาพออกค่าใช้จ่ายให้

การประชุมนี้จัดขึ้นเนื่องในโอกาสครบรอบ 50 ปี สมาคมสุขภาพจิตฟิลิปปินส์ (Philippine Mental Health Association, PMHA)

หัวข้อการประชุมคือ Mental Health and Work วัตถุประสงค์ของการประชุมเพื่อเน้นความสำคัญของสุขภาพจิตในการทำงาน และวิเคราะห์ประเด็นปัญหา ตลอดจนวางแนวทางในการเผชิญปัญหาสุขภาพจิตจากสิ่งแวดล้อมของการทำงาน

หัวข้อที่ผมได้รับมอบหมายให้บรรยายคือ Working Conditions and Psycho-social Interventions in Thailand เป็นการบรรยายหมู่ร่วมกับวิทยากรจากอีก 5 ประเทศคือ เขมร อินเดีย ญี่ปุ่น มาเลเซีย และมองโกเลีย โดยมี Dr.Marten de Vries เลขาธิการสหพันธ์สุขภาพจิตโลก เป็นผู้สรุป และมี Dr.Eva B. Gonzalez นายกสมาคมสุขภาพจิตฟิลิปปินส์เป็นประธาน

การประชุมครั้งนี้เป็นประโยชน์อย่างมากสำหรับผมโดยตรง เพราะการเตรียมข้อมูลเพื่อใช้ในการบรรยายทำให้ผมได้มีโอกาสแสวงหาความรู้ในเรื่องที่ไม่ค่อยได้รับรู้ในการปฏิบัติงานในชีวิตประจำวันตามปกติ

การแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์กับวิทยากรจากหลายประเทศและกับผู้เข้าประชุมทั้งที่เป็นเพื่อนร่วมวิชาชีพเดียวกันและวิชาชีพอื่น ทำให้ผมได้เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ มากมาย

หากเปรียบเทียบสภาวะการทำงานของคนในประเทศเรากับประเทศอื่น จะเห็นว่าแต่ละประเทศก็มีปัญหาแตกต่างกันออกไป บางประเทศมีสถานการณ์การเมืองเป็นตัวฉุดให้ทุกอย่างล้าหลังเพื่อนไปหมด ซึ่งคงไม่จำเป็นต้องเอ่ยชื่อประเทศออกมา เพราะว่าน่าจะเป็นที่รู้กันดีอยู่แล้ว

สิ่งที่น่าจะเป็นประโยชน์ในการยกฐานะของผู้ใช้แรงงานในประเทศเรา เห็นจะเป็นพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ.2541 และพระราชบัญญัติประกันสังคม พ.ศ.2533 และแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ.2537

นอกจากนั้นเรายังมีศาลแรงงาน อีกทั้งมีองค์กรที่เป็นตัวแทนของลูกจ้างและของนายจ้าง เช่น สหภาพแรงงาน สมาคมผู้ใช้แรงงาน และสมาคมนายจ้าง อยู่เป็นจำนวนมาก

เนื้อหาของการประชุมมีสิ่งที่น่าสนใจอยู่หลายอย่าง เช่น การบรรยายในหัวข้อ Bulking Your Workplace of the Future โดย Dr.Leticia Penano Ho ซึ่งเป็นอุปนายก PMHA และเป็นคณบดี คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยแห่งฟิลิปปินส์ มีแนวคิดที่น่าสนใจและประสมประสานเรื่องราวต่างๆ ในหลายๆ ด้านได้อย่างกลมกลืน แสดงถึงความเป็นนักคิดที่เป็นคลังปัญญาของเขาโดยแท้จริง

จิตแพทย์ส่วนใหญ่อาจไม่ทราบเลยว่าวันที่ 10 ตุลาคม (วันที่ 10 เดือน 10) ของทุกปีเป็นวันสุขภาพจิตโลก ทั้งนี้เพราะในบ้านเรามีการรณรงค์ประชาสัมพันธ์และให้ความสำคัญกันน้อยมาก การประชุมครั้งนี้จึงเป็นการเฉลิมฉลองวันสุขภาพจิตโลกไปด้วยในคราวเดียวกัน

อันที่จริงงานสุขภาพจิตและจิตเวชศาสตร์เป็นสิ่งที่แยกจากกันไม่ได้เลย และเป็นเรื่องที่จิตแพทย์ต้องให้ความสนใจควบคู่กันไป

วิชาจิตเวชศาสตร์กับวิชาสุขภาพจิต เปรียบเสมือน medicine กับ preventive medicine ไม่ใช่ medicine กับ public health จะไปแยกส่วนและต่างคนต่างทำไม่ได้ จิตแพทย์จะต้องทำทั้งงานรักษาและงานส่งเสริมป้องกันไปด้วยกันจึงจะครบวงจร เปรียบเสมือนแพทย์ที่รักษาเบาหวาน ต้องเป็นผู้ให้ความรู้ในการป้องกันโรคเบาหวานไปด้วย แม้ว่าจะมีนักโภชนาการและนักวิชาการสาขาอื่นช่วยหรือไม่ก็ตาม

หน่วยงานที่รับผิดชอบงานบริการด้านสุขภาพจิตของประเทศต่างๆ แม้ว่าจะมีชื่อเรียกเป็นสุขภาพจิต ก็ตาม แต่ก็ไม่ปรากฏว่ามีประเทศใดลดความสำคัญของงานด้าน จิตเวชศาสตร์ ลงเลย ทั้งนี้เพราะทั้งสองอย่างเป็นแฝดสยามที่แยกจากกันไม่ออก เนื่องจากต้องใช้อวัยวะบางอย่างร่วมกัน

โรคทางจิตเวชบางอย่างรักษาให้หายได้ยาก และโรคทางจิตเวชหลายโรคป้องกันไม่ได้ ปัญหาสุขภาพจิตบางอย่างก็ลุกลามไปไกลเกินกว่าการป้องกันจะได้ผล จึงเป็นการไม่ฉลาดนักที่จะมาตั้งหน้าตั้งตาป้องกันหรือมุ่งแต่จะรักษาโดยขาดความรู้ความเข้าใจ

ผู้ที่รับผิดชอบนโยบายด้านสุขภาพจิตของประเทศ ควรมีความรอบรู้และซาบซึ้งในสาขาวิชานี้เป็นอย่างดี มิใช่เป็นเพียงนักประชาสัมพันธ์ หรือนักเลือกตั้ง ที่มุ่งหวังเพียงใช้งานบริการด้านสุขภาพของประชาชนเป็นเครื่องมือในการหาเสียงหรือสร้างภาพ

วารสารสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย 2543;45(4):381-382.